Δώρα, γλυκά, κάλαντα, ανταλλαγές ευχών και ευτυχισμένες οικογενειακές συγκεντρώσεις γύρω από το στολισμένο έλατο ή μήπως στρες και αίσθημα κατάθλιψης; Για τους περισσότερους, οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς που ακολουθεί είναι μια περίοδος διακοπών, διασκέδασης, οικογενειακής θαλπωρής, κοινωνικών επαφών και ξεκούρασης. Ίσως όμως και όχι: πολλές φορές ανακαλύπτουμε τους εαυτούς μας παγιδευμένους σε ένα πλήθος υποχρεώσεων και, στην προσπάθεια να το προλάβουμε όλα, καταλήγουμε καταβεβλημένοι από το στρες, αδύναμοι να περάσουμε καλά και να νιώσουμε χαρά τις μέρες αυτές.

Η λεγόμενη «κατάθλιψη των Χριστουγέννων» είναι ένα φαινόμενο διόλου σπάνιο, ειδικά στους καιρούς που ζούμε. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που για κάποιους συντελούν σε αυτή την αντιφατική με το «κλίμα των ημερών» κατάσταση. Ο κυριότερος από αυτούς είναι η έλλειψη ενός στενού οικογενειακού ή φιλικού περιβάλλοντος για να μοιραστεί κανείς μαζί του τις μέρες των γιορτών ή η αδυναμία να βρεθεί με τους δικούς του ανθρώπους για να γιορτάσει.

Η μοναξιά βιώνεται ιδιαίτερα έντονα αυτές τις μέρες, που παραδοσιακά είναι αφιερωμένες στην οικογένεια και στους αγαπημένους μας ανθρώπους.

Από την άλλη μεριά, η προετοιμασία για τις γιορτές μπορεί να αποδειχθεί εξαντλητική: επιδιώκοντας να ανταποκριθούμε στον καλύτερο δυνατό βαθμό σε όλες τις «υποχρεώσεις» που υπαγορεύουν οι μέρες αυτές (ψώνια, οργάνωση γιορτών στο σπίτι, κοινωνικές και οικογενειακές συναντήσεις, κλπ.), οδηγούμαστε σε μια κατάσταση υπερβολικής έντασης.

Ακόμα και αν δεν βιώνουμε σαφές καταθλιπτικό συναίσθημα, η ψυχική μας κατάσταση μπορεί να εκφραστεί και με άλλους τρόπους, όπως επίμονους πονοκεφάλους, αϋπνία ή τάση για υπερκατανάλωση φαγητού και ποτού, που συνδέονται με το αυξημένο στρες. Η κούραση επιδεινώνει το στρες, εδραιώνοντας ένα φαύλο κύκλο.
Άλλη μια επίσης συχνή κατάσταση που συνδέεται με τις γιορτές και τις διακοπές είναι το καταθλιπτικό συναίσθημα που μπορεί να συνοδεύει την επιστροφή στην καθημερινότητα, αφού περάσουν οι γιορτινές μέρες. Αυτό, εκτός από τη φυσιολογική κούραση που συνεπάγονται οι υπερβολές των ημερών, είτε ως προς την κατανάλωση, είτε ως προς την ένταση και το στρες, έχει να κάνει και με τις προσδοκίες που τρέφουμε για τις μέρες αυτές, προσδοκίες που συχνά αποδεικνύονται διογκωμένες, μη ρεαλιστικές.

Για τους ανθρώπους, λοιπόν, που βρίσκουν τον εαυτό τους σε μια ψυχολογική κατάσταση που κάθε άλλο παρά συμφωνεί με το «επιδιωκόμενο» κλίμα, θα ήταν χρήσιμο, έχοντας κατά νου όλα τα παραπάνω, να εφαρμόσουν μερικές πρακτικές συμβουλές, έτσι ώστε να μπορέσουν να απολαύσουν τις μέρες αυτές και να επωφεληθούν από τα ευεργετήματα των διακοπών.

• Πρώτα απ’ όλα, ας προσπαθήσουμε να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες από την περίοδο των γιορτών. Η ματαίωση των συχνά υπερβολικών προσδοκιών μας είναι αυτή που εκ των υστέρων μας αφήνει σε ένα αίσθημα κενού και κατάθλιψης.
 

• Να θέτουμε ρεαλιστικούς στόχους ως προς τις υποχρεώσεις που μπορούμε να αναλάβουμε χωρίς να «εξοντωθούμε». Δίνοντας προτεραιότητα στις πραγματικά σημαντικές δραστηριότητες, θα μπορέσουμε να έχουμε χρόνο για τον εαυτό μας και να «καταλάβουμε» τις διακοπές. Άλλωστε, δεν είναι απαραίτητο να επωμιστούμε εξολοκλήρου την ευθύνη των εορταστικών ετοιμασιών. Οι γύρω μας θα είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν.

• Να ξέρουμε πότε πρέπει να πούμε όχι, π.χ. σε προσκλήσεις που δεν θέλουμε πραγματικά να αποδεχτούμε. Έτσι θα αποφύγουμε την «υπερφόρτωση», αλλά και θα απολαύσουμε ό,τι πραγματικά μας ευχαριστεί.
• Να μην εξαντλούμε όλη μας την ενέργεια (και τις προσδοκίες μας) στη μέρα των Χριστουγέννων ή της  Πρωτοχρονιάς. Αντίθετα, μπορούμε να ζούμε και να απολαμβάνουμε κάθε μέρα των γιορτών. Αυτό θα μας αφήσει με πολύ πιο «γεμάτο» συναίσθημα.

• Λίγη αισιοδοξία και θετική σκέψη δεν βλάπτει. Επειδή για πολλούς αυτές οι μέρες, που συμπίπτουν με την αλλαγή του χρόνου, αποτελούν αφορμή για απολογισμό ζωής, δεν είναι απαραίτητο να εστιάσουμε μόνο στα ανεκπλήρωτα όνειρα και στις απώλειες που έχει φέρει το πέρασμα του χρόνου. Μπορούμε σίγουρα να αναγνωρίσουμε και θετικά σημεία σε σχέση με άλλοτε, όπως και καλά σημάδια για το μέλλον.

• Να μην υπερβάλουμε στις καταχρήσεις. Τις αρνητικές τους επιπτώσεις θα τις νιώσουμε τις αμέσως επόμενες ημέρες, στο σώμα μας και στη διάθεσή μας. Αν και η περίοδος των γιορτών συνδέεται κατ’ εξοχήν με κάποιες παραπάνω απολαύσεις που επιτρέπουμε στον εαυτό μας, οι υπερβολές έρχονται να προσθέσουν στην ένταση των ημερών ενοχές και επιπλέον στρες. Η τήρηση των καθημερινών υγιεινών συνηθειών μας σχετικά με τη διατροφή, τη σωματική άσκηση και τον ύπνο βοηθά στη διατήρηση της φυσικής μας κατάστασης και στην αντιμετώπιση του αυξημένου στρες.

• Να αποφύγουμε τα υπερβολικά έξοδα. Αν δεν είμαστε σίγουροι ότι τα αντέχουμε, η ύπαρξη οικονομικών εκκρεμοτήτων θα επιτείνει το άγχος και το καταθλιπτικό συναίσθημα. Υπάρχουν άλλωστε και άλλοι τρόποι να νιώσουμε το «πνεύμα των γιορτών», χωρίς να ξοδέψουμε.

• Αν χρειάζεστε μια αλλαγή, δοκιμάστε στις φετινές γιορτές να κάνετε κάτι που δεν έχετε ξανακάνει.

• Προτιμήστε να περάσετε το χρόνο σας με ανθρώπους που σας αγαπούν και σας νοιάζονται. Είναι αυτοί που πραγματικά θα σας κάνουν να νιώσετε το «πνεύμα των ημερών».

•  Από την άλλη πλευρά, ο πολύ χρόνος συναναστροφής με το οικογενειακό περιβάλλον, οι πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι και απόψεις, σε συνδυασμό με το στρες είναι δυνατό να αποτελέσουν πηγή παρεξηγήσεων, συγκρούσεων και δυσφορίας. Έχοντας αυτό υπόψη, προσπαθήστε να αποφύγετε τις εντάσεις. Παραμερίστε τις διαφορές σας και αναζητείστε μια πιο κατάλληλη στιγμή για να τις επιλύσετε.

• Οι σχέσεις των ανθρώπων αλλάζουν και οι συγγενικοί δεσμοί μετασχηματίζονται με την πάροδο του χρόνου, όπως, για παράδειγμα, όταν τα παιδιά μεγαλώνουν και φεύγουν από το σπίτι, αλλά και για πολλούς άλλους λόγους. Αποδεχτείτε αυτή την πραγματικότητα και επιλέξτε να διοχετεύσετε τη συναισθηματική σας ενέργεια στις σχέσεις που είναι όντως ενεργές. Μη νιώθετε υποχρεωμένοι να διατηρήσετε δεσμούς που έχουν διαρραγεί.

• Το να περάσει κανείς τις γιορτινές μέρες μόνος του σίγουρα δεν είναι ό,τι καλύτερο για την ψυχολογία του. Υπάρχουν όμως και εναλλακτικές: αν δεν σας έχει καλέσει κανείς, καλέστε εσείς κάποιον για να γιορτάσετε, ανακτήστε επαφή με φίλους ή συγγενείς που έχετε να δείτε πολύ καιρό ή προσφέρετε εθελοντικά τη βοήθειά σας σε διοργανώσεις ή εκδηλώσεις με φιλανθρωπικό χαρακτήρα. Αυτό είναι επίσης ένας καλός τρόπος να κάνει κανείς καινούριους φίλους.

• Αν έχετε πρόσφατα βιώσει μια σοβαρή απώλεια, όπως χωρισμό ή θάνατο αγαπημένου προσώπου, αναγνωρίστε στον εαυτό σας το δικαίωμα και την ανάγκη να νιώθει θλίψη. Η άρνηση των συναισθημάτων σας δεν βοηθά. Σε αυτή την περίπτωση η θλίψη όχι μόνο είναι φυσιολογική, αλλά είναι και μέρος της διαδικασίας να ξεπεράσετε την απώλεια.

• Προσπαθήστε να μην επηρεάζεστε από το ενθουσιώδες εορταστικό κλίμα των τηλεοπτικών εκπομπών, με αποτέλεσμα να κάνετε συγκρίσεις που εμφανίζουν σε μειονεκτική θέση τον εαυτό σας και τις καταστάσεις της ζωής σας. Η πραγματική ζωή δεν είναι ποτέ τόσο ρόδινη και ευτυχισμένη όσο, κατεξοχήν αυτή την περίοδο, αναπαράγεται στην τηλεόραση.

• Αν, παρόλα αυτά, νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ανταπεξέλθετε μόνοι σας στον ψυχικό φόρτο των ημερών, μη διστάσετε να ζητήσετε τη συνδρομή ενός ειδικού. Τα ψυχολογικά προβλήματα που εκδηλώνονται με ίσως μεγαλύτερη ένταση σε τέτοιες περιόδους, λόγω της ιδιαιτερότητας των περιστάσεων, δεν είναι αποκομμένα από το συνολικό πλαίσιο της ζωής μας. Συνήθως έχουν τη βάση τους σε συνθήκες που ισχύουν στην καθημερινότητά μας και με μια τέτοια προοπτική θα πρέπει να αντιμετωπίζονται. 

Πηγή: Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής