Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες άρχισαν να μελετούν το πιο πολύπλοκο και πιο χαρακτηριστικό ανθρώπινο συναίσθημα. Ζευγάρια στην πρώτη τους συνάντηση, ή άλλα που έχουν μακροχρόνια σχέση, οδηγήθηκαν οικειοθελώς στο εργαστήριο και υποβλήθηκαν σε εξονυχιστικές έρευνες, με τη βοήθεια κρυφών μικροφώνων, αισθητήρων και βιντεοκάμερας.

Το αποτέλεσμα; Οι μηχανισμοί του έρωτα δε φαίνονται πια τόσο μυστηριώδεις. Σας παρουσιάζουμε τις πιο ενδιαφέρουσες έρευνες και θεωρίες για τα τρία στάδια στη ζωή κάθεζεύγους: την πρώτη επαφή, το πάθοςκαι τον ώριμο έρωτα.

Η συνάντηση

Εκείνος στηρίζεται τρεις φορές, δήθεν αδιάφορα, στην καρέκλα της. Σε απάντηση, εκείνη πιάνει μια τούφα μαλλιών στο κεφάλι της. Η πρώτη δειλή επαφή λειτούργησε.

Η Μαρίνα έχει κόκκινα μαλλιά και μακριές γάμπες. Αμέσως μόλις την είδε ο Τάκης τη βρήκε γοητευτική. Ο Αντώνης έχει εκφραστικά γαλάζια μάτια και γοητευτικό χαμόγελο. Μόλις τον είδε η Ηρώ ήξερε ότι δε θα μπορούσε να του αντισταθεί˙ όταν τα μάτια της συνάντησαν τα δικά του, έκανε τα αδύνατα δυνατά για να της τον συστήσουν. Τι ακριβώς συνέβη; Γιατί η Μαρίνα άρεσε στον Τάκη και όχι στον Αντώνη; Τι είναι ο έρωτας και πώς προκύπτει;

Η γλώσσα του σώματος

Μόλις πρόσφατα οι επιστήμονες άρχισαν να θέτουν αυτά τα δύσκολα ερωτήματα στην προσπάθειά τους να αναλύσουν την ερωτική συμπεριφορά, θεωρώντας ότι καθορίζεται αποκλειστικά από φυσικούς νόμους. Έτσι ο έρωτας μπήκε στο εργαστήριο.

“Αναλύσαμε τις πρώτες προσεγγίσεις ανάμεσα σ’ έναν άντρα και μια γυναίκα, οι οποίοι δε γνωρίζονταν, και ανακαλύψαμε ότι από την πρώτη του επαφή ένα ζευγάρι ακολουθεί πολύ συγκεκριμένα σχήματα συμπεριφοράς”, εξηγεί ο Καρλ Γκράμερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Ανθρώπινης Ηθολογίας στο πανεπιστήμιο της Βιέννης.

Από 45 αγόρια και άλλα τόσα κορίτσια, ηλικίας 18-23 χρονών, ζήτησαν να συμμετάσχουν σε μια σφυγμομέτρηση και να απαντήσουν γραπτά σ’ ένα ερωτηματολόγιο. Τους καλούσαν λοιπόν κάθε φορά ανά δύο – ένα αγόρι κι ένα κορίτσι˙ όταν ο ερευνητής ήταν έτοιμος να τους δώσει να συμπληρώσουν τις σελίδες με τις ερωτήσεις που έπρεπε να απαντήσουν, κάποιος “συνεργός” καλούσε τον ερευνητή έξω για να απαντήσει σ’ ένα δήθεν επείγον τηλεφώνημα.

Στην αίθουσα παρέμεναν μόνοι οι δύο νέοι, αγνοώντας πως για δέκα λεπτά θα τους παρακολουθούσαν με βιντεοκάμερες. “Ήταν η ιδανική συνθήκη. Επειδή αγνοούσαν πόσο χρόνο είχαν στη διάθεσή τους, έπρεπε να δράσουν αμέσως. Δεν ένιωθαν σε όλες τις περιπτώσεις έλξη ο ένας για τον άλλο, επειδή όμως ήταν σε μια ηλικία όπου το ενδιαφέρον για το άλλο φύλο είναι εντονότατο, οι ερωτικές προσεγγίσεις ήταν συχνές”, εξηγεί ο Γκράμερ.

Αν υπήρχε αμοιβαίο ενδιαφέρον οι νέοι-πειραματόζωα θα έκαναν όλες τις τυπικές κινήσεις που επαναλαμβάνονται με σχεδόν ταυτόσημο τρόπο απ’ όλα τα ζευγάρια: Μέσα σε διάστημα δέκα λεπτών το αγόρι στηρίζει το χέρι του στην πλάτη της καρέκλας του κοριτσιού για τρεις συνεχόμενες φορές, επιδεικνύοντας κάποια άνεση. Σε απάντηση, το κορίτσι θα ακουμπήσει τα μαλλιά και μετά το πρόσωπό της, κινήσεις που ερμηνεύονται από τους ερευνητές ως θετικά σημάδια διαθεσιμότητας.

Η ερευνητική ομάδα της Βιέννης κατάφερε ακόμα και να προσδιορίσει το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί για να επαναληφθούν αυτές οι τυπικές κινήσεις. Συνήθως ανάμεσα στην πρώτη -πλάτη αυτός, μαλλιά και πρόσωπο εκείνη- και στη δεύτερη κίνηση -επανάληψη της πρώτης- περνούν 174 δευτερόλεπτα, ενώ μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης μεσολαβούν 362 δευτερόλεπτα.

Εκείνη κάνει την πρώτη κίνηση

Οι βιντεοσκοπήσεις έδειξαν ότι πάντα η γυναίκα έδινε από τα πρώτα λεπτά τα περισσότερα σημάδια διαθεσιμότητας: ίσιωνε τα ρούχα της χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος και κοιτούσε δήθεν αδιάφορα το δωμάτιο, ρίχνοντας κλεφτές ματιές στο υποψήφιο σύντροφό της. Όμως μόνο μετά τα τέσσερα πρώτα λεπτά αυτά τα σήματα συνδέονται με κάποιο πραγματικό ενδιαφέρον για το αγόρι που βρίσκεται μαζί της στο δωμάτιο.

Στο τέλος του πειράματος τους ρώτησαν πότε ακριβώς άρχισαν να βρίσκουν γοητευτικό ο ένας τον άλλο. “Ο κανόνας είναι ο εξής: Εκείνη εκφράζει αρχικά τη διαθεσιμότητά της με τη γλώσσα του σώματος. Εκείνος της πιάνει κουβέντα. Αν υπάρχει ενδιαφέρον, το κορίτσι δέχεται να πιάσει κουβέντα μαζί του˙ παράλληλα συνεχίζει με το σώμα της να στέλνει θετικά μηνύματα”, προσθέτει ο Γκράμερ.

Σύμφωνα μ’ αυτό τον ερευνητή, η γυναικεία συμπεριφορά υπαγορεύεται από μια βαθύτερη ανάγκη εγγεγραμμένη στο DNA πριν από χιλιάδες χρόνια: να οδηγήσει τον άντρα στο να αποκαλυφθεί, φανερώνοντάς της τις προθέσεις και την προσωπικότητά του. “Η γυναίκα έχει πολλά να χάσει από μια κακή επιλογή. Γι’ αυτό προκαλεί ενστικτωδώς τις αντιδράσεις των αντρών, για να βρει τον κατάλληλο. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στην Αγγλία πριν από μερικά χρόνια αποκαλύπτει ότι πάνω από το 60% των αντρών χρησιμοποίησαν τουλάχιστον μία φορά κάποια απάτη για να ‘ρίξει’ μια γυναίκα”.

Σέξι για τους άλλους

Στο μηχανισμό επιβίωσης των ειδών ο έρωτας, θεωρούμενος ως στρατηγική γοητείας, παίζει αποφασιστικό ρόλο. “Ο άντρας είναι περισσότερο πρόθυμος να επενδύσει το χρόνο και τη φροντίδα του όσο πιο σέξι θεωρεί τη σύντροφό του, δηλαδή επιθυμητή κι από άλλα αρσενικά˙ θέλει υποσυνείδητα να την ‘αλυσοδέσει’ συναισθηματικά, ώστε να αποτρέψει τον κίνδυνο να τον απατήσει”, καταλήγει ο Γκράμερ.

Η γυναίκα λοιπόν αναζητά την αξιοπιστία, ενώ ο άντρας τα κάλλη. Αυτό είναι όλο; Κάθε άλλο. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, στην επιλογή συντρόφου συμβάλλουν πολλοί άλλοι παράγοντες. Όποιος νιώθει ερωτευμένος αποζητά ένα ιδιαίτερο συναίσθημα: ένα εκρηκτικό μείγμα ηδονής και θαυμασμού, τυπικότατο συναίσθημα της παιδικής ηλικίας.

Όταν ένα παιδί ανακαλύπτει κάτι καινούριο ή κάνει κάτι που μέχρι χτες δεν μπορούσε, νιώθει ένα συναίσθημα απέραντης χαράς, αισθάνεται δυνατό και γεμάτο ενέργεια. Ακριβώς αυτό το συναίσθημα προσπαθούμε να αναπαράγουμε σε κάθε νέα ερωτική μας σχέση. Τα πρόσωπα, ο τόπος και τα πράγματα που σχετίζονται μ’ αυτές τις στιγμές βαθύτατης ευτυχίας αποτυπώνονται για πάντα στη μνήμη μας.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο όταν, πολύ αργότερα, ερωτευόμαστε ένα κορίτσι με κόκκινα μαλλιά ή ένα αγόρι με γλυκό χαμογελαστό πρόσωπο. Προφανώς συνδέουμε συνειρμικά και ασυνείδητα αυτά τα χαρακτηριστικά που μας κεντρίζουν έντονα το ενδιαφέρον, με ευχάριστες ή ηδονικές εμπειρίες που έχουμε βιώσει κατά την παιδική μας ηλικία – υποθέτουν ότι κάποια άτομα αγαπούν ιδιαίτερα το κόκκινο χρώμα επειδή αυτό βλέπουμε μέσα από τα μισόκλειστα βλέφαρα όταν στρέφουμε το πρόσωπό μας προς τον ήλιο.

Όμορφοι ή ασχημούληδες;

Το πώς οι ερωτευμένοι επιλέγουν ο ένας τον άλλο, έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον και των μαθηματικών. Οι ερευνητές Αντρέα Καπότσι, από το πανεπιστήμιο του Φρίμπουρκ, στην Ελβετία, και Γκουίντο Καλνταρέλι, από το Ιταλικό Ινστιτούτο Φυσικής της Ύλης, στη Ρώμη, μελέτησαν ένα μαθηματικό αλγόριθμο που ονομάζεται Το Πρόβλημα του Σταθερού Γάμου.

“Εισάγοντας στον αλγόριθμο τον παράγοντα “ομορφιά” και απλοποιώντας τον, πήραμε τρεις άντρες (τον Νίκο, τον Τάκη και τον Αλέξη) και τρεις γυναίκες (τη Μαρία, την Άννα και την Καίτη). Ο καθένας απ’ αυτούς έχει τις ιδιαίτερες προτιμήσεις του. Εμείς πρέπει να βρούμε ποια ζευγαρώματα ικανοποιούν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό ατόμων. Αν όλοι παντρεύονταν τον/τη σύντροφο που προτιμούσαν, η δυσαρέσκεια θα ήταν μικρή. Όταν όμως η όμορφη Μαρία είναι πρώτη ή δεύτερη στη λίστα προτιμήσεων πολλών αντρών, τότε στο τέλος αρκετοί θα έμεναν δυσαρεστημένοι”.

Σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Τζέφρι Μίλερ, ερευνητή στο University College του Λονδίνου, “είναι οι δεύτερες επιλογές που αποτέλεσαν και αποτελούν την κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης εξέλιξης. Αν σήμερα είμαστε ευφυείς και πρωτότυποι, και όχι πολύ δυνατοί ή σβέλτοι, το οφείλουμε αποκλειστικά στους ασχημούληδες”.